Osmanlı’da Muhteşem Düğünler!

Osmanlı'nın kayıtlarına girmiş en görkemli düğünler hangisiydi? Yapılan yemekler, tatlı mönüleri…

Sultan III. Mustafa'nın oğlu Mehmed (III. Mehmed) için 1582'deki düğünü

Kanuni Sultan Süleyman'ın çocukları, Hürrem Sultan'dan olma Sultan Beyezid ve Sultan Cihangirin 1539'da yapılan düğünleri, Sultan III. Mustafa'nın oğlu Mehmed (III. Mehmed) için 1582'deki düğünü, II. Mahmud'un kızı Saliha Sultan ile Halil Rıfat Paşa'nın 1834'te gerçekleşen düğünleri belgelere dayanan en şatafatlı düğünler olarak kayıtlara geçmiş. Rekor ise Kanuni Sultan Süleyman'ın yaptırdığı düğünde… Avrupa'ya nam salan 13 günlük 'şehzade düğünü' için imparatorluk sınırlarında, sadece Yeni Çeriler için 600, siyahi oğlanlar silahtarlar, ulufeciler ile gurebalar için 600, ahır halkı, topçular, zanaatkârlar için 600 sofra kurulmuş. Sadece düğünde hizmet veren personel için kurulan sofra sayısı 250… Osmanlı belgelerine göre ziyafet mönüsünde ise "Südlü Zerde, Mutancana, Reşidiye, Kadın Tuzluğu Çorbası, Kaşırma Aşı, Ayva Kalyesi…" gibi ilgin yemekler var.

'Düğün Kitabı' anlamına gelen ve Osmanlı'da yapılan düğünleri bir tarih kitabı kadar detaylı anlatan belge niteliğindeki 'Sür-name'lere göre Osmanlı'nın ziyafet mönüleri bugünle kıyaslanamayacak kadar zengin.  Kanun-i Sultan Süleyman'ın oğulları Sultan Beyezid ve Sultan Cihangir'in sünnet düğünü ziyafetlerinin anlatıldığı ve halen Berlin Devlet Kütüphanesi'nde bulunan 1539 tarihli el yazmasına göre düğün mönüsünde, tatlıdan tuzluya, çerezden şerbete onlarca tarif bulunuyor. Kayıtlara göre sadece pirinçten onlarca farklı pilav tarifi yapıldığı görülüyor. Mönü içinde Südlü Zerde, Mutancana, Reşidiye, Kadın Tuzluğu Çorbası, Kaşırma Aşı, Ayva Kalyesi gibi bugün pek az bilinen tarife de yer veriliyor. Peynir şekeri ve karpuz reçeli gibi bugün yaygın olmayan tarifler de oldukça dikkat çekiyor.

İKİ ŞEHZADENİN DÜĞÜNÜ RESMİ VESİKALARDA

Sultan Beyezid ve Cihangir… Her ikisi de Kanuni Sultan Süleyman'ın oğlu… Hürrem Sultan'dan olma çocukları… İki sultan için 27 Kasım 1539'da yapılan sünnet düğününe dair detaylı bilgilerin verildiği el yazması Sürnamede, Osmanlı saray mutfağının görkemi gözler önüne seriliyor. Sürname kayıtlarına göre Sultan Beyezid ve Sultan Cihangir'in Sünnet Düğünü1539'da yapıldı ve on üç gün sürdü. 'Bir Ziyafet Defteri' adıyla (1)el yazması olarak imparatorluk arşivlerine giren o detaylar aynı zamanda düğünlere dair sunulan yemeklerin ilk detaylı örneklerini barındırdı. O dönemde kayda alınan o el yazması kayıtlar ise bugün "Diez A4 31 43a-48b" kayıt numarasıyla Berlin Devlet Kütüphanesinde duruyor.

KIZIL VE YEŞİL DANE, HAS ÇÖREK!

Tutulan kayıt defterinde düğün boyunca yapılan etkinlikler, yemekler yer alıyor. Buna göre o düğünde verilen ziyafette ikram edilen çorba ve yemekler listesindeki pilav çeşitleri dikkat çekiyor. Osmanlı saray mutfağında çok sayıda pilav tarifi olduğu anlaşılıyor. Buna göre; dane-i pirinç, dane-i reşidiyye, saru dane, yeşil dane (renklendirilmiş pirinç pilavı), kızıl dane, dane-i şa'riye (şehriye pilavı, dane-i nardeng, dane-i simid (bulgur pilavı), südlü zerde, pirinç herisesi (keşkek), kaşırma aşı (akşırma aşı), ayva kalyesi, şekerli nardeng çorbası, tavuk çorbası, zerde, mutancana, tavuk kavurması, reşidiye, zelabiye /zülbiye, bazar böreği, zerduli, mahmudiye, memuniye, muhallebi, salma, kadın tuzluğu çorbası, zirva, badem çorbası, tavuk kebabı, kuzu kebabı, tavus kebabı, ördek kebabı, güvercin kebabı, keklik kebabı, koyun kebabı, tavuk yahnisi, kaz yahnisi, ördek yahnisi, kuzu yahnisi, koyun yahnisi, köfte, has çörek gibi tarifler yer alıyor.

PEYNİR ŞEKERİ, KARPUZ REÇELİ

Kaynaklara göre 'hulviyat' adıyla geçen tatlı listesi de oldukça kabarık. Reçel, helva, şekerleme, çerez olarak ayrılan o listeye göre: Bütün ağaç kavubu reçeli, elma, armut, ayva reçelleri, badem ve kırma badem helvası, muhallebi, baklava, patlıcan ve armut reçeli, havuç, kiraz, mürekkep (portakal ve karışık reçel) reçeli, kabak, karpuz, kavun, kızılcık, şeftali, taze koz, turunç, ufak limon, vişne, reşidiyye  reçelleri, akide şekeri,  ak parmak tatlısı, ak sabuni, elma akidesi, şeker börek, şeker boğaça, şeker gurabiye, elmasi, fıstık helvası, kızıl helva, sarı helva, badem helvası, kurs-ı limon, lokma, mahmudiye, memuniye, mergubi, sabuni çeşitleri (nişastayla yapılan tatlılar) ak sabuni, kızıl, sarı, barmak, temirhindi sabunileri,n şeker, nukl, peynir şekeri, peşmine, zerde, sütlü zerde… 

Ekmek Çeşitleri – Çörekler: Fodula, has çörek, harci çörek, yufka…

Meyveler: Kara erik, kayısı, üzüm, kara üzüm,

Sebzeler: Kabak ve patlıcan dolması

Mutfak Gereçleri: Tabak, üsküre, çini sahan tabak, iznik çinisi tabak, ve üsküre, bakır avadanlıklar…

III. Ahmed'in oğulları Süleyman, Mustafa, Mehmed ve Beyezid için yapılan sünnet düğünleri (1720) Kaynak: Sürname-i Vehbi, TSMK H. 3593, vr. 90a.

SOFRASI EN BOL DÜĞÜN OLMUŞ

Sultan Beyezid ve Sultan Cihangir'in 13 gün süren düğünleri için yüzlerce sofra kurulmuş. Osmanlı belgelerine göre Yeniçeriler için 600, siyahi oğlanlar silahtarlar, ulufeciler ile gurebalar için 600, ahır halkı, topçular, zanaatkârlar için 600 sofra kurulmuş. Padişahın katıldığı yemekte ise paşalar ve beylere 15 sofra kurulmuş. (2) Kına gecesinde padişahın da katıldığı yemeklerde açılan sofra sayısı 20'yi bulmuş. Düğün şerefine Kabak Meydanı'ında (şimdiki Ok Meydanı) yapılan yarışma içerikli koşu için düzenlenen ziyafette 50 sofra kurulmuş. Bunun dışında düğünde hizmet edenler içinde ayrıca 250 sofranın kurulduğu aktarılıyor.

İŞTE EN GÖRKEMLİ DÜĞÜNLER

Sürname (Osmanlı düğün tarihlerinin anlatıldığı vesikalar) minyatür, mesnevi kayıtlarında yer alan görkemli düğünlerde, hangi tefrişatın kullanıldığından, yemek listelerine, tüm detaylar yer alıyor. Kayıtlara göre en büyük düğünlerden bazıları şöyle;

SULTAN BEYEZİD VE SULTAN CİHANGİR'İN SÜNNET DÜĞÜNÜ (1539)

Kanuni Sultan Süleyman'ın çocukları, Hürrem Sultan'dan olma Sultan Beyezid ve Sultan Cihangir'in sünnet düğünü

III. MEHMED'İN SÜNNET DÜĞÜNÜ (1582)

Sultan III. Mustafa'nın oğlu Mehmed (III. Mehmed) için yapılan sünnet düğünü

ŞEHZADELERİ MUSTAFA VE AHMET'İN SÜNNET DÜĞÜNÜ (1675)

IV. Mehmed'in şehzadeleri Mustafa ve Ahmet için yapılan sünnet düğünleri

ŞEHZADE SÜLEYMAN, MUSTAFA, MEHMED VE BEYEZİD'IN SÜNNET DÜĞÜNÜ (1720)

III. Ahmed'in oğulları Süleyman, Mustafa, Mehmed ve Beyezid için yapılan sünnet düğünleri

 III. Ahmed'in oğulları Süleyman, Mustafa, Mehmed ve Beyezid için yapılan sünnet düğünleri (1720) Kaynak: Sürname-i Vehbi, TSMK H. 3593, vr. 90a. 

SALİHA SULTAN İLE HALİL RIFAT PAŞA'NIN DÜĞÜNÜ (1834)

II. Mahmud'un kızı Saliha Sultan ile Halil Rıfat Paşa'nın düğünleri

KAYNAKLAR:

(1)    İlgili Sürname halen Berlin Devlet Kütüphanesi'nde bulunuyor. Diez A4 31 namaralı yazma (43a-48b)

(2)    Semih Tezcan 'Bir Ziyafet Defteri' İstanbul – 1998

ANAHTAR KELİMELER:

osmanlı mutfağı yemek tarifleri, osmanlı yemekleri, osmanlı saray mutfağı, pratik osmanlı mutfağı, türk mutfağı, osmanlı mutfağı tarihi, osmanlı mutfağı tarifleri, osmanlı mutfağı yemek tarifleri resimli, saray mutfağı, saray mutfağı yemekleri, saray mutfağı yemek tarifleri, saray mutfağı tarifleri, osmanlı mutfağı, saray yemekleri, yemeklerin tarihi, yemek kültürü, tarihte yemek, yemek tarifi, yemek tarifleri,