Vejetaryenlik nedir, İslam'a göre vejetaryen olmak mümkün mü, vejetaryenler neden etyemez, kaç tür vejetaryen vardır, et yemeyenlere önemli uyarı, dikkat edilmesi gerekenler… Konuyla ilgili terminolojik bilgiler Yakın Doğu Üniversitesi Hastanesi Baş Diyetisyeni Hatice Baygut'tan, tespit ve İslam diniyle kıyaslamalar ise bizim tarafımızdan yapıldı.
Vejetaryen Kimdir:
Kırmızı et, balıketi, kümes hayvanları ve bunları içeren besinleri veya ürünlerini tüketmeyen kişilerdir. İnsanların, dini, kültürel, ahlaki veya etik inançlar, sağlıkla bağlantılı, çevresel, ekolojik veya ekonomik sorunlar, dünyanın açlık sorunu gibi birçok nedenden ötürü benimsedikleri vejetaryen diyetlerin, farklı türleri bulunurken; vejetaryen beslenme alışkanlığına sahip kişilerin dikkat etmesi gereken önemli noktalar vardır.
Kırmızı et, balıketi, kümes hayvanları ve bunları içeren besinleri veya ürünlerini tüketmeyen kişilerdir. İnsanların, dini, kültürel, ahlaki veya etik inançlar, sağlıkla bağlantılı, çevresel, ekolojik veya ekonomik sorunlar, dünyanın açlık sorunu gibi birçok nedenden ötürü benimsedikleri vejetaryen diyetlerin, farklı türleri bulunurken; vejetaryen beslenme alışkanlığına sahip kişilerin dikkat etmesi gereken önemli noktalar vardır.
Neden Vejetaryen Olunur:
Aslında et yememe eylemi tek başına sağlıkla ilgili değil. Yani bir tür inanç ve felsefe ya da ideolojik duruşu da ifade eder. Bilindiği gibi İslam'da sadece domuz eti ve kan haram olarak ifade edilir. Bunun dışında Allah'tan başkası adına kesilmiş hayvanların etlerinin tüketilmesi yasaklar arasında bulunur. İslam dışı inançlarda ise bu eylem değişiklik gösterir. Hinduizm, Budizm gibi bazı dinlerde ve Hıristiyanlığın bazı mezheplerinde vejetaryenlik benimsenmiştir. M.Ö. 500 yıllarında geniş kitlelerce ailesel, kültürel, etik ve dini nedenlerden dolayı tercih edilen vejetaryenlik; sadece bir beslenme tarzı olmanın dışında bir felsefedir ve tüm yaşam tarzını etkiler.
Aslında et yememe eylemi tek başına sağlıkla ilgili değil. Yani bir tür inanç ve felsefe ya da ideolojik duruşu da ifade eder. Bilindiği gibi İslam'da sadece domuz eti ve kan haram olarak ifade edilir. Bunun dışında Allah'tan başkası adına kesilmiş hayvanların etlerinin tüketilmesi yasaklar arasında bulunur. İslam dışı inançlarda ise bu eylem değişiklik gösterir. Hinduizm, Budizm gibi bazı dinlerde ve Hıristiyanlığın bazı mezheplerinde vejetaryenlik benimsenmiştir. M.Ö. 500 yıllarında geniş kitlelerce ailesel, kültürel, etik ve dini nedenlerden dolayı tercih edilen vejetaryenlik; sadece bir beslenme tarzı olmanın dışında bir felsefedir ve tüm yaşam tarzını etkiler.
- Elbette bir Müslüman, et yememe konusunda hassas olacaksa da bunu sağlık için yapmalı, batıl olan bir inanç ya da felsefeye uymak adına yapmamalıdır.
VEJETARYANLIİĞİN KAÇ FARKLI TÜRÜ VAR
VEGANLAR:
Katı vejetaryen olarak da nitelenen bu grup, hayvanlardan elde edilen tüm gıda ve ürünleri kullanmayı reddederler. Buna süt, yumurta, bal ve jelâtin gibi gıdalar dâhildir. Veganlar genellikle deri, yün, ipek gibi hayvansal ürünleri de kullanmazlar. Bu kişiler, insanların kendi zevk veya ihtiyaçları için hayvanların kullanılması fikrine karşıdırlar.
VEGANLAR:
Katı vejetaryen olarak da nitelenen bu grup, hayvanlardan elde edilen tüm gıda ve ürünleri kullanmayı reddederler. Buna süt, yumurta, bal ve jelâtin gibi gıdalar dâhildir. Veganlar genellikle deri, yün, ipek gibi hayvansal ürünleri de kullanmazlar. Bu kişiler, insanların kendi zevk veya ihtiyaçları için hayvanların kullanılması fikrine karşıdırlar.
- Oysa İslam'da hayvanların etinden sütünden, yününden faydalanabileceğimiz ifade edilmektedir. Kur'an, hayvanların, insanlar için bir lütuf olduğunu vurgular.
LAKTO-OVO VEJETARYENLER:
Hiçbir hayvan etini yemezler, ancak yumurta ve süt ürünlerini tüketirler. Kuzey Amerika'da yapılan bir araştırmaya göre, vejetaryenlerin %90-95'i bu gruba girmektedir. ("Lakto" süt, "Ovo" yumurta anlamındadır.)
Hiçbir hayvan etini yemezler, ancak yumurta ve süt ürünlerini tüketirler. Kuzey Amerika'da yapılan bir araştırmaya göre, vejetaryenlerin %90-95'i bu gruba girmektedir. ("Lakto" süt, "Ovo" yumurta anlamındadır.)
- İslam'a göre bu inanç türü ya da davranış da Helal değildir. Sağlık açısından bir sakıncası olmadığı takdir de hayvanların yumurta ve sütünün yanında etinden de tüketilir.
LAKTO VEJETARYENLER:
Hayvan etini yemedikleri gibi, potansiyel bir hayata son veriyor olma kaygısıyla yumurta tüketmekten de kaçınırlar. Süt ve süt ürünlerine yasak yoktur.
Hayvan etini yemedikleri gibi, potansiyel bir hayata son veriyor olma kaygısıyla yumurta tüketmekten de kaçınırlar. Süt ve süt ürünlerine yasak yoktur.
- Bu inanç ve kaygı tamamen evhamdan ibaret, mantık ve gerçekle hiçbir ilgisi yoktur. Zira, 'Her tüketilen yumurta'yı potansiyel canlı olarak ele alacaksak, insanın milyonlarca her spermi, sineklerin milyonlarca her larvasından canlı ortaya çıkardı. Hayır; ilahi katsayı devreye girer. Dünyadaki erkek nüfusun oranı, tarih boyunca kadın nüfusun oranına göre hiç değişmez. Biz istersek hiç yumurta yemeyelim, her yumurta canlıya dönüşmeyecektir.
OVO VEJETARYENLER:
Et, balık, süt ürünleri yemezler. Yumurta içeren vegan beslenmedir.
MEYVE İLE BESLENENLER (FRUİTARİANLAR):
Sadece botanik olarak meyve grubuna giren sebze ve meyvelerle beslenirler. Tüketilerek tohumlarını yayan bitkileri kullanırlar.
Sadece botanik olarak meyve grubuna giren sebze ve meyvelerle beslenirler. Tüketilerek tohumlarını yayan bitkileri kullanırlar.
YARI VEJETARYENLER:
Sadece kırmızı etyemezler.
SEMİ VEJETARYENLER:
Sadece büyükbaş hayvanları, kırmızı eti yemezler; nadir olarak beyaz et tüketebilirler. Balık yiyen (peskovejeteryan) ve kümes hayvanları yiyen vejetaryenlere de (pollovejeteryan) rastlanabilir.
İSTATİSTİKLER:
· Erkeklerin yüzde 4.1'i
· Kadınların yüzde 6.5'i vejetaryan…
· Kadınlar arasında daha yaygın olan vejetaryenlik genellikle; yüksek sosyal düzeyde, iyi eğitimli kişilerde görülüyor.
· Yine istatistikleri göre vejetaryenler daha az sigara içtikleri, daha az alkol kullandıkları ve daha fazla egzersiz yapıyorlarmış.
· Bu yüzden de görece daha zayıf oluyorlarmış.
VEJETARYEN BESLENMEYLE İLGİLİ ÖNERİLER
- Salt vejetaryenlik sağlıklı değildir. İnsan doğası gereği mutlaka hayvansal gıdalara ihtiyaç duyar. Bunun inanç için yapıyorsanız İslam'a göre et tüketmelisiniz. Farklı dini inanca mensupsanız o takdirdi B12 vitamini haplarıyla destek almalısınız.
- Özellikle çocuklarda B12 vitamininin alımının sağlanması için balık gibi hayvansal besinlerin tüketilmesi sağlanmalıdır.
- Gebe ve emzikli anneyseniz et tüketmediğiniz için kemik demineralizasyonuyla karşılaşma ihtimaliniz olur. Kalsiyum için et süt yumurta kaçınılmaz. Eğer bunlara karşıysanız işiniz yine haplara kalacak demektir.
- Vejetaryenlik insanın bir tür intiharı gibidir. Doğal yaşama karşı duruş sergiler. Yaratılışı inkardır. Zira gebelik sırasında et ve süte yüksek düzeyde ihtiyaç duyulur. Buna rağmen vetaryan inadı devam ederse bu kez iş, demir hapları kullanmaya gidecektir. Ki bebeklerde 6. aydan sonra demirden zengin yiyecekler verilmemesi, insanı en başından intihara götürmek gibidir.
- Demirin en iyi kaynağı kırmızı ettir, bu nedenle demir eksikliği anemisi gelişmesinin önlenmesi için çocuklar kırmızı et tüketmeye de teşvik edilmelidirler.
- Vejetaryenlik sadece vitamin kaybı demektir. Salğıksız, ruh ve bedenyapısı bozuk bir bünyeye neden olur.
- Vejetaryenler, D vitamini ihtiyaçlarını karşılamak için ne kadar güneşe çıkarsa çıksınlar gerçek demiri, kalsiyumu vücutlarına depolayamazlar.
- Düşük doğum ağırlıklarının önlenmesi için vejetaryen anne adaylarının enerji alımları artırılmalıdır. Bu ise böyle abuk bir beslenme biçimiyle mümkün olmaz.
- Vejetaryen ebeveynler, çocuk beslenmesi konusunda çok iyi bilgilendirilmelidir ve vejetaryen ebeveynlere çocuklarının sağlıklı büyümesi için ete de ihtiyaçları olduğu kesin bir şekilde belirtilmelidir. Çocuklar kesinlikle katı vejetaryen diyetlerle beslenmemelidirler. Onlarıda kendilerine benzetirlerse bu düpedüz kendi eliyle çocuğunu öldürmekle eşdeğer anlamına gelecektir.
- Çocuklar için asla bu tür davranışlar özendirmememli. En uygun beslenme şekli olan geleneksel beslenmeyle çocuklar büyütülmeli. Doğal olmayan tüm gıdalardan uzak durulmalıdır.
- Kendi istekleriyle vejetaryen olan ve diyetlerini devam ettirmeye direnen çocuklar söz konusu ise bu çocukların diyeti mümkün olduğunca açılmaya çalışılmalıdır. Ayrıca vejetaryen çocukların büyümeleri çok yakından izlenmelidir. Vejetaryen diyetler gençlerde adet dönemi düzensizliklerine neden olmakta, bu da ileride daha farklı sağlık sorunlarına neden olabilmektedir. Bu nedenle vejetaryen diyetleri benimseyen çocuklar sürekli olarak izlenmelidirler.